Η αρχή του αλφαβήτου
Το ελληνικό αλφάβητο
Από τα πρώτα χρόνια που οι άνθρωποι δημιούργησαν τις κοινωνίες, δημιουργήθηκε παράλληλα και η ανάγκη για επικοινωνία. Στην αρχή χρησιμοποιούσαν γκριμάτσες, χειρονομίες και ήχους για να επικοινωνούν, κώδικες που αργότερα εξελίχθηκαν και αντικαταστάθηκαν από τον προφορικό λόγο. Μερικούς αιώνες αργότερα γεννήθηκε και η ανάγκη για γραπτή απόδοση του προφορικού λόγου. Τότε, εμφανίζεται το αλφάβητο.
Αλφάβητο είναι το σύστημα γραφής που αποτελείται από σύμβολα τα οποία ονομάζονται γράμματα ή χαρακτήρες. Κάθε σύμβολο αντιστοιχεί σε έναν απλό ήχο (φθόγγο) της γλώσσας. Η λέξη «Αλφάβητο» προέκυψε από τον συνδυασμό των πρώτων δύο γραμμάτων του ελληνικού αλφαβήτου, τα οποία προέρχονται από τα αντίστοιχα φοινικικά γράμματα.
Το πρώτο σύστημα γραφής, που εμφανίστηκε στις αρχές της 2ης χιλιετίας π.Χ., είναι το πρωτοσημιτικό αλφάβητο και προέρχεται από την περιοχή της Μέσης Ανατολής. Η απόδοση ενός συμβόλου σε κάθε φθογγικό ήχο αποτέλεσε την επινόηση του αλφαβήτου, τεχνική που οδήγησε στη δημιουργία της αλφαβητικής γραφής. Το αλφάβητο αυτό ήταν συμφωνογραφικό και ο αναγνώστης φανταζόταν τα φωνήεντα που μεσολαβούσαν. Παραλλαγή αυτού του αλφαβήτου είναι το φοινικικό, το οποίο υπήρξε πρόδρομος του ελληνικού.
Η αρχή του ελληνικού αλφαβήτου χρονολογείται περίπου τον 8ο αιώνα π.Χ., κατά την περίοδο ακμής των σχέσεων Φοινίκων και Ελλήνων, όταν το φοινικικό αλφάβητο εισάγεται στην Ελλάδα. Πρόκειται για ένα συμφωνογραφικό – συλλαβογραφικό αλφάβητο, σύμφωνα με το οποίο κάθε σύμφωνο (γράμμα) αντιστοιχούσε και σε μία συλλαβή.
Οι Έλληνες θεώρησαν πως η γραφή αυτή θα δημιουργούσε δυσκολίες, επομένως πολύ γρήγορα πρόσθεσαν τα φωνήεντα ή τροποποίησαν κάποια γράμματα για να αντικατοπτρίζουν καλύτερα τη φωνητική δομή των ελληνικών. Έτσι, κάθε γράμμα αντιστοιχούσε σε έναν φθόγγο για πιο ακριβή και σαφή απόδοση της γλώσσας. Το φωνολογικό αυτό αλφάβητο ονομάστηκε ελληνικό. Οι πρώτοι ελληνικοί χαρακτήρες – γράμματα εμφανίζονταν με κεφαλαία και πολύ αργότερα δημιουργήθηκαν τα πεζά.
Τα πρώτα χρόνια του ελληνικού αλφαβήτου, οι Έλληνες έγραφαν από δεξιά προς τα αριστερά, επηρεασμένοι από την φοινικική πρακτική της γραφής. Ύστερα ακολουθήθηκε η πρακτική «βουστροφηδόν», δηλαδή σε μια γραμμή η κατεύθυνση της γραφής ήταν προς τα δεξιά και στην επόμενη προς τα αριστερά και ούτω καθεξής. Τον 5ο αιώνα π.Χ. τελικά η κατεύθυνση της ελληνικής γραφής σταθεροποιήθηκε με προσανατολισμό προς τα δεξιά και ισχύει μέχρι και σήμερα.
Στην κλασική και σύγχρονη μορφή του, το ελληνικό αλφάβητο διαθέτει 24 γράμματα, ταξινομημένα από το άλφα ως το ωμέγα με την μορφή κεφαλαίων και πεζών.
Ο νέος αυτός τρόπος γραφής ήταν ακριβής και εύκολος στην χρήση, με αποτέλεσμα να υιοθετηθεί από τους περισσότερους λαούς σε όλο τον κόσμο με μικρές παραλλαγές. Τα πιο διαδεδομένα είναι το αραμαϊκό και το ελληνικό αλφάβητο, τα οποία προέρχονται από τα σύμβολα της φοινικικής γραφής.
Μέχρι σήμερα η Ελληνική Γλώσσα παρουσιάζει αδιάκοπη ιστορική συνέχεια με ποικιλία διαλέκτων. Διαδόθηκε τόσο στην Ανατολή όσο και στη Δύση και αποτελεί ίσως το σημαντικότερο επίτευγμα του πολιτισμού μας.
Επιμέλεια: Κατσαντά Βάσω
Πηγές:
World History Encyclopedia «Το ελληνικό αλφάβητο»
Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα «Γραφή και ελληνική γλώσσα»
Βικιπαίδεια «Το ελληνικό αλφάβητο»
Βικιπαίδεια «Πρωτοσημιτικό αλφάβητο»
Σχολικό Βιβλίο Αρχαίας Ελληνικής γλώσσας Α΄ Γυμνασίου